بایدهای روان‌شناختی در بحران طبیعت
طبیعت زیبای کشور عزیزمان، گاهی خشن و نامهربان می‌شود، خانه و کاشانه، و حتی عزیزان‌مان را از ما می‌گیرد...
بایدهای روان‌شناختی در بحران طبیعت
✍️ دکتر حمید پورشریفی، دانشیار روان‌شناسی سلامت
ششم فروردین 1398
💠 طبیعت زیبای کشور عزیزمان، گاهی خشن و نامهربان می‌شود، خانه و کاشانه، و حتی عزیزان‌مان را از ما می‌گیرد. اگرچه در شرایط بحرانی ممکن است کنترل ما بر رفتارهایمان کم شود، ولی به هر درجه که قادر به کنترل رفتارهایمان هستیم در قبال آثار آن بر خود و دیگران مسئولیم.
🔸 🔸 🔸 در شرایط بحرانی، برای اینکه بتوانیم رفتارهای سازگار، مفید و موثر داشته باشیم لازم است:
🔸 🔸 از تاثیر افکار منفی بر رفتارمان آگاه باشیم؛ ذهن ما که کارش شب و روز تولید فکر است در شرایط بحرانی افکار منفی زیادی تولید می‌کند. درجه‌ای از این افکار منفی ارزش بقا دارد ولی اوج گرفتن (فاجعه‌سازی) و نادیده گرفتن آنها (انکار) موجب رفتارهای آسیب به خود و دیگران می‌شود.
🔸 ذهن فاجعه‌ساز، افراد را به جستجوی اضافی اخبار به ویژه از منابع غیرموثق هدایت می‌کند و این امر بر فاجعه‌سازی افزوده و موجب رفتارهای آسیب‌زا مثل بازپخش مطالب نادرست و غیرضروری در فضای مجازی می‌شود.
🔸 ذهن انکارکننده، موجب بی‌توجهی به اخبار شده و فرصت‌های پیشگیری را از افراد سلب می‌کند.
🔸 برای کاهش تاثیر منفی افکارمان، لازم است از خود بپرسیم که الان ذهنم چه می‌گوید و آنچه می‌گوید چه فایده‌ای برای خودم و اطرافیانم دارد.
🔸 🔸 از تاثیر هیجان‌های منفی بر رفتارمان آگاه باشیم؛ بحران، به خودی خود هیجان‌های منفی از جمله اندوه و نگرانی ایجاد می‌کند. درجه‌ای از این هیجان‌ها برای کمک به خود، اطرافیان و دیگران لازم و ضروری است ولی شدت بالای آنها موجب رفتارهای آسیب‌زا می‌شود.
🔸 برای مدیریت هیجان‌های منفی لازم است افکار مرتبط با آنها را شناسایی کنیم.
🔸 نگرانی‌های دردسرساز را شناسایی کرده و آنها را به نگرانی‌های کارساز تبدیل کنیم؛ نگرانی‌های کارساز، حاوی افکاری است که راه حل دارد نظیر این فکر که «نکنه این سیل گریبان ما را بگیرد؟ برای پیشگیری چه کنیم؟». نگرانی‌های دردسرساز، مجموعه‌ای از افکار منفی است که به راه حل خاصی منجر نمی‌شود. مثل این افکار که «اگه ... بشه چی میشه، اگر ... بشه چی میشه و ...».
🔸 اندوه و غم، از احساسات رایج در بحران‌هاست. همدلی و همراهی با افراد آسیب دیده، هم اندوه خودمان را و هم اندوه افراد آسیب دیده را کم می‌کند. به هنگام غم و اندوه ممکن است ذهن‌مان دچار تله «چراها و بایدها» شود (چرا فلان اقدام قبلا صورت نگرفته بود؟ باید فلان پیشگیری به عمل می‌آمد؟).
تله «چراها و بایدها» که گاهی ممکن است متخصصان هم در آن گرفتار شوند محصول شرایط هیجانی بحران است. بیان این افکار ممکن است برای پیشگیری‌های آتی و بلندمدت مفید باشد ولی در حال حاضر نه تنها هیچ ثمره‌ای ندارد، بلکه احتمال دارد به هیجان‌های منفی ناسازگار دیگری نظیر خشم دامن زند.
🔸 خشم، هیجان دیگری است که در شرایط بحرانی بیش از قبل با آن مواجه می‌شویم. اگر آن را مدیریت نکنیم ممکن است به خود و دیگران آسیب زنیم. فردی می‌تواند به نحوی کارآمد با نامهربانی طبیعت مقابله کند که با خود و دیگران مهربان باشد و گرنه هیجان‌ها کنترل ما را در دست خواهند گرفت.
🔸 🔸 به نتیجه رفتارمان بیش از انگیزه رفتارمان توجه کنیم و در عین حال از انگیزه خود آگاه باشیم.
🔸 در بحران و لحظات یاری‌رسانی، هرگونه دخالت دادن مسائل سیاسی و انگیزه‌های شخصی، گروهی و سازمانی، آسیب‌رسان هست. یک فرد یاری‌رسان فقط و فقط به نجات جان انسان‌ها فکر می‌کند. برای پرداختن به مسائل سیاسی همیشه فرصت هست.
🔸 کمک‌های انسان‌دوستانه به افراد آسیب دیده، شایان تقدیر است اما اگر بدون هماهنگی با سازمان‌های تخصصی مثل سازمان امداد و نجات هلال احمر و افراد آموزش دیده صورت بگیرد، گاهی ممکن است خود به آسیب تبدیل شود. مهم این نیست که انگیزه کمک دارید، مهم این است که آیا سودمند هستید یا نه؟
💠 امید می‌رود با افزایش مدیریت بر رفتارهای خود، بحران‌ها را با کمترین آسیب پشت سر خواهیم گذشت و در سال جدید، تا آنجا که کنترل در دست ماست، آینده خوبی را برای خود و اطرافیانمان رقم خواهیم زد.
https://t.me/DrPoursharifi
http://poursharifi.ir/
https://www.instagram.com/poursharifih