چگونه دوست اصلی آدمی، دشمن وی می‌شود و برعکس؟
چگونه دوست اصلی آدمی، دشمن وی می‌شود و برعکس؟
✍️ دکتر حمید پورشریفی، 30 مهرماه 1398
https://t.me/DrPoursharifi
💠 به نگاه مولانا «ای برادر تو همآن اندیشه‌ای، مابقی تو استخوان و ریشه‌ای» و از آنجا که زبان ابزاریست در خدمت رشد و انتقال اندیشه، می‌توان گفت انسان به واسطۀ وجود زبان، انسان می‌شود. شواهد برآمده از برخی رویکردهای روان‌شناختی نشان می‌دهد که زبان پیش‌تر رفته و در فضای روانی انسان جایگاهی خاص به خود اختصاص داده است.
🔸 وقتی ذهن، واژه‌ها را واقعیت می‌پندارد گاهی تجارب شیرینی رقم می‌خورد. به‌عنوان مثال، در تجربۀ شخصی، من که به افراد زیادی به صورت خودکار دخترم یا پسرم می‌گویم به واسطۀ جدی گرفتن واژه بابا که شاید بار اول به صورت تصادفی از زبان یکی از این افراد خطاب به من بیان شد، بتدریج صاحب یک دختر شدم تا جایی که به همراه همسرم، در مراسم ازدواجش شرکت کرده و برایش مراسمی هم داشتیم و اینک برای او و همسرش حکم پدر معنوی دارم. اگرچه عوامل مختلفی کمک کرد که احساس پدری به فردی داشته باشم که نامش در شناسنامه‌ام نیست، اما بی شک سرآغاز آن با جدی گرفتن یک واژه کلید خورد.
🔸 چه خوب می‌شد که زبان سرشار از واژه‌های مثبت بود، همیشه جان می‌بخشید و مبنای آرامش می‌شد، اما خبر بد اینکه، واژه های منفی، بیشتر از واژه‌های مثبت به ذهن می چسبند و توسط آن جدی گرفته می‌شوند. اینچنین است که زبان، همین ابزار قدرتمند اندیشه و دوست اصلی آدمی، در موارد زیادی مایۀ رنج آدمی می‌شود و به دشمن اصلی وی تبدیل می‌شود، به گونه‌ای که گفته می‌شود ردپای بسیاری از مشکلات روان‌شناختی و رنج انسان‌ها ریشه در خاک فرایندهای کلامی دارد.
🔸 در زندگی ناملایمات زیادی پیش می‌آید؛ گاهی انسان‌ها عضوی از بدن، عضوی از خانواده و یا عشق‌شان را از دست می‌دهند، بیماری‌هایی برای خود یا عزیزان‌شان حادث می‌شود که درمان یا کنارآمدن با آن دشوار است، و گاهی مورد تعرض عاطفی، جسمی و یا جنسی قرار می‌گیرند. اگرچه تک تک این شرایط بخودی خود بسیار دردناک هستند، اما آنچه باعث می‌شود افراد فروبریزند و گاهی حتی به خود آسیب برسانند صرفِ خود این حوادث نیست بلکه جدی‌گرفتن برچسب‌هایی است که ذهن‌شان می‌سازد، نظیر «بدبخت شدم»، «آبروم رفت»، «بی‌عرضه‌ام» یا «ناتوانم». آنچه انسان‌ها را از پا می‌اندازد، حوادث نیست، بلکه واقعیت‌پنداری واژه‌ها و افکار است.
🔸 خبر خوب اینکه روانشناسی به واسطۀ رویکردهایی، به ویژه درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد (ACT)، روش‌های سودمندی برای تفلون کردن ذهن و تضعیف اثر زبان بر پدیدآیی و دوام مشکلات روان‌شناختی دارد و این ظرفیت را دارد که زبان را از دشمنی به انسان، به جایگاه واقعی‌اش یعنی دوستی با انسان‌ها برگرداند. اگرچه پیشبرد موفق این فرایند و داشتن یک زندگی موثر، در مواقع زیادی نیازمند دریافت کمک حرفه‌ای از روان‌شناسانِ آشنا به این رویکردها است با وجود این، خواندن کتاب‌های خودیار نیز سودمندی‌های خاص خود را دارد.
💠 خوشبختانه در سالهای اخیر کتاب‌های خوبی در این زمینه به نگارش درآمده است، فهرست برخی از آنها که توسط همکار عزیزم، آقای علی فیضی (کاندیدای دکتری تخصصی روانشناسی سلامت) تهیه شده است در زیر به تفکیک مخاطب (عموم و درمانگران) ارایه می شود.
برای عموم
🔸 «رهایی از زندان ذهن» نوشتۀ متیو مکی‌کی و کاترین سوتکر؛ ترجمۀ دکتر زهرا اندوز و دکتر حسن حمیدپور. انتشارات ارجمند، تهران، 1398.
🔸 «راهنمای فرزندپروری با ACT» نوشتۀ لیزا کوین و ایمی مورل؛ ترجمۀ سجاد بهرامی و علی فیضی. انتشارات ابن‌سینا، 1397.
🔸 «رهایی از مشکلات بین‌فردی» نوشتۀ متیو مک‌کی، پاتریک فنینگ، آویگیل لیوف و میشل اسکین؛ ترجمۀ آنی‌میناس میرزابیگ و دکتر حسن حمیدپور. انتشارات ارجمند، 1397.
🔸 «ذهنت را رها کن! زندگی‌ات را دریاب» نوشتۀ جوزف کیاروچی، لوئیس هیز و آن بیلی؛ ترجمۀ دکتر داریوش جلالی و کبری فتاحی. انتشارات ابن‌سینا، 1395
برای متخصصین
🔸 «رهایی از دام آمیختگی و اجتناب شدید: راهنمای غلبه بر چالش‌های درمان در ACT» نوشتۀ راس هریس؛ ترجمۀ علی فیضی و سجاد بهرامی. انتشارات ابن سینا، 1395.
🔸 «توجه‌آگاهی در اتاق درمان: کاربرد توجه‌آگاهی در درمان مبتنی بر پذیرش و پایبندی» نوشتۀ کلی ویلسون، تروی دوفرون لیزا کوین و ایمی مورل؛ ترجمۀ پیوند جلالی و مرتضی کشمیری. انتشارات ارجمند، 1398.
🔸 «درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد برای اختلالات اضطرابی» نوشتۀ جورج ایفرت و جان فورثایث؛ ترجمۀ علی فیضی، میلاد خواجه‌پور و سجاد بهرامی. انتشارات ابن سینا،1396.
🔸 «زوج‌درمانی با ACT.»نوشتۀ میتو مک‌کی و آویگیل لو؛ ترجمۀ سجاد پناهی‌فر، به ویراستاری علی فیضی. انتشارات ابن‌سینا، 1397.
🔸 «یکپارچه‌سازی درمان شناختی-رفتاری و درمانی مبتنی بر پذیرش و تعهد» نوشتۀ جوزف کیاروچی و آن بیلی؛ ترجمۀ دکتر شهرام محمدخانی و حامد عبدالله‌پور. انتشارات ابن سینا، 1397.