X

متخصصان آموزش دهنده به عموم

آموزش عموم متخصصان آموزش دهنده به عموم
مدیر سایت
0 18803

شقایق جلالی

کارشناس ارشد روانشناسی تربیتی

RSS
متخصصان آموزش دهنده به عموم
تلفیق ماتریکس ACT و رواندرمانی تحلیلی کارکردی (FAP): پنج قاعدۀ اساسی
دکتر حمید پورشریفی
/ دسته بندی ها: مقالات روانشناسی, مطالعه برای متخصصان, موج سوم رفتار درمانی

تلفیق ماتریکس ACT و رواندرمانی تحلیلی کارکردی (FAP): پنج قاعدۀ اساسی

ترجمه و تالیف: علی فیضی
این مطلب به سفارش مرکز خدمات روانشناسی و مشاورۀ زندگی ترجمه شده است

تمرکز رواندرمانی تحلیلی کارکردی (FAP) تا حد زیادی بر رابطۀ درمانی و آن رفتارهای بین‌فردی است که در اتاق درمان رخ می‌دهد. درمانگران FAP توجه ویژه‌ای به تشخیص رفتارهای آماج بالینی (رآب) دارند؛ رفتارهایی که در جلسه روی می‌دهند و یا مثالی از رفتارهای مشکل‌ساز درمانجو در زندگی واقعی او (رآب1) یا مثالی از رفتارهای بهبودیافتۀ او ر زندگی واقعی‌اش هستند (رآب2). از دیدگاه ماتریکس ACT این‌ها همان اقدامات «دور شدن» و «رو به جلوی» درمانجو در طی جلسات هستند.
آنچه باعث می‌شود در کار بالینی به رآب‌ها بپردازیم این است که چنین رفتارهایی همان کارکرد رفتار هدف در زندگی واقعی را دارند؛ مثلا اگر درمانجویی توصیف کند که چطور از گفتگو با رئیسش برای افزایش حقوق خود اجتناب می‌کند، این عدم درخواست رفتار آماج بالینی نیست چون در جلسه رخ نداده است. اگر همین درمانجو از صحبت دربارۀ مشکلات اقتصادی‌اش و اثری که روی توانایی او برای پرداخت هزینۀ درمان می‌گذارد اجتناب کند، آنگاه این اجتناب رفتار آماج بالینی خواهد بود چون مثالی از رفتار مشکل‌ساز درمانجو در زندگی واقعی یعنی عدم درخواست برای رفع نیازش است.
یک رفتار داخل جلسه وقتی به لحاظ بالینی آماج و هدف درمان قرار می‌گیرد که به لحاظ کارکرد با رفتار مشکل‌ساز درمانجو در زندگی بیرون از جلسه‌اش مشابهت داشته باشد و لزومی به مشابهت ظاهری نیست؛ ضمنا موضوع بحث (پول) نیست که اجتناب درون جلسه را به مثالی از رآب تبدیل می‌کند بلکه مسالۀ زیربنایی مشکل داشتن درمانجو در درخواست برآورده‌سازی نیازها چه از رئیس و چه درمانگر است که رفتار اجتنابی درمانجو را به رآب تبدیل می‌کند.
ابزار ماتریکس ACT که بنجامین شوئندورف (کارشناس ارشد روانشناسی) و دکتر کوین پولک (روانشناس) آن را ابداع کرده‌اند به درمانجویان کمک می‌کند به رفتار مشکل‌ساز (اقدام دور شدن) و رفتار بهبودیافته (اقدام رو به جلو) و نیز آن تجربه‌های درونی که ایشان را به سمت این نوع رفتارها می‌راند دقت کنند. تشخیص این اقدامات به وقت وقوع آنها در جلسه فرصتی فراهم می‌کند تا درمانگر و درمانجو در لحظۀ حال و به صورت زنده با مثالی از رفتار مشکل‌ساز کار کنند.
پنج قاعده‌ای که در ادامه می‌آید (سای و همکاران، 2009) فرایندی گام به گام برای کار با رآب‌ها را با استفاده از آگاهی، شجاعت و عشق بیان می‌کند:
قاعدۀ اول: به رآب‌ها دقت کنید
این قاعده‌ای مربوط به آگاهی است. با آگاه شدن از رآب‌های درمانجو، می‌توانید به او کمک کنید به این رفتارهایش دقت کند. درمانگرانی که از ماتریکس ACT استفاده می‌کنند رویکرد مشابهی به کار می‌گیرند و از درمانجو می‌پرسند رفتار خاصی که در جلسۀ درمان انجام می‌دهند اقدام دور شدن است یا اقدام پیش رفتن و آیا چنین رفتاری یا مشابه آن را در بیرون از جلسه نیز انجام می‌دهند؟
قاعدۀ دوم: رآب‌ها را فراخوانی کنید
این قاعده مربوط به شجاعت است. شما می‌توانید با دعوت از درمانجو برای انجام کاری که برایشان سخت است رآب را به داخل جلسه فرابخوانید. البته همیشه لزومی به دعوت از درمانجو نداریم چون ماهیت طبیعی درمان می‌تواند رآب را فراخوانی کند؛ منظور چیزهایی مثل پرداخت حق درمان، تنظیم دستور کار جلسه و پیشنهاد تمرینات خانگی، اتمام درمان و نظیر اینها است.
قاعدۀ سوم: به طور مشروط به رآب پاسخ بدهید و به طور طبیعی رآب2 یا رفتار بهبودیافته در زندگی واقعی را تقویت کنید
این قاعده مربوط به عشق است، چون تقویت افراد وقتی که به سوی اهدافشان پیش می‌روند (و با این واقعیت تقویت می‌شوند که چنین کاری را انجام می‌دهند) بخشی از چیستی عشق را می‌سازد. وقتی درمانجویان رفتار مشکل‌سازی نشان می‌دهند، می‌توانید با متوقف ساختن آن یا تلاش برای شکل دادن به بخشی از رفتار که می‌تواند به اقدام پیش رفتن تبدیل شود به درمانجو پاسخ بدهید.
متوقف ساختن این رفتارها می‌تواند برای درمانجو آزارنده باشد، پس حتما از قبل اجازه بگیرید و تا حدی که می‌توانید نرم و آرام رفتار کرده و اقدام پیش رفتن جایگزینی را پیشنهاد کنید تا درمانجو آن را به جای اقدام دور شدن متوقف شده انجام بدهد.
قاعدۀ چهارم: به اثرات رفتار خود بر درمانجو دقت کنید
این قاعده مربوط به آگاهی است چون شامل آگاهی درمانگر از اثرات خودش در فرایند درمان است. هرکسی به طور متفاوتی به محرک‌ها پاسخ می‌دهد و آنچه برای یک درمانجو تقویت کننده است امکان دارد برای درمانجوی دیگری تنبیه‌کننده باشد. آن موقعی می‌توانید بدانید که رفتار شما تقویت‌کننده بوده یا نه که توجه کنید درمانجو آن رفتاری که می‌خواستید تقویت کنید را -نه صرفا درکوتاه‌مدت که در بلندمدت- بیشتر انجام می‌دهد. به لحاظ فنی، شما تنها وقتی متوجه می‌شوید تقویت موثر بوده است که افزایش رفتار هدف را مشاهده کنید. پرسش از درمانجو دربارۀ این مساله می‌تواند راهکار موثری باشد.
یک شیوۀ دیگر برای انجام چنین کاری این است که از درمانجو بخواهید آنچه از درمان به دست آورده است را برای شما بازگو کند. تقدیر شما از پیشرفت‌های درمانجو این رفتارهای بهبودیافته را بیشتر تقویت می‌کند و نظر درمانجو دربارۀ سودهای درمان به شما بینش می‌دهد که آیا رفتار شما اثرات مطلوب را روی اوداشته یا نه؛ به علاوه با پرسیدن از درمانجو دربارۀ این که اوضاع کلی او تحت تاثیر درمان چطور پیش می‌رود می‌توانید آگاهی از اثرات خود بر دیگران را الگوسازی کنید. این مهارتی است که به درمانجو در تعاملات بین‌فردی کمک می‌کند.
قاعدۀ پنجم: تعبیرهای کارکردی ارائه بدهید و تعمیم را افزایش بدهید.
این قاعده مربوط به آگاهی و شجاعت است. ماتریکس ACT ابزار ایده‌آلی برای تمرین تحلیل کارکردی است: تشخیص پیشایندها، رفتار و پیامدها. این ابزار به طور منعطفی به شما اجازه می‌دهد مشخص کنید که آیا پیشایند یک رفتار، رویدادی در دنیای پنج حس (مثل تحلیل رفتاری سنتی) یا رویدادی درونی مثل فکر و هیجان است. به طور مشابه رفتار هدف می‌تواند رفتاری قابل مشاهده (مثل ابراز موثر عشق) یا رفتار ناآشکار (مثل نشخوار فکری) باشد. پیامد هم می‌تواند رفتار دور شدن یا پیش رفتن عینی یا آن چیزی باشد که بعد از رفتار درمانجو در محیط اطراف او روی می‌دهد.
منابع:

Tsai, M., Kohlenberg, R. J., Kanter, J. W., Kohlenberg, B., Follette, W. C., & Callaghan, G. M. (2009). A guide to functional analytic psychotherapy. Awareness, Courage, Love and Behaviorism. Nueva York: Springer.[Links].
Polk, K. L., Schoendorff, B., Webster, M., & Olaz, F. O. (2016). The essential guide to the ACT Matrix: A step-by-step approach to using the ACT Matrix model in clinical practice. New Harbinger Publications.


حقوق معنوی محفوظ و ذکر منبع با کتاب‌شناسی زیر بلامانع است:
فیضی، علی. (1396). تلفیق ماتریکس ACT و رواندرمانی تحلیلی کارکردی (FAP): پنج قاعدۀ اساسی. برگرفته در روز/ ماه/سال از سایت مرکز خدمات روانشناسی و مشاوره زندگی http://mrmz.ir/
مطلب قبلی سه دلیل شکست خوردن زوج‌درمانی
مطلب بعدی 5 فایدۀ به کار بستن درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد در گروه‌درمانی
چاپ
8817 به این مطلب امتیاز دهید:
هیچ امتیازی موجود نیست

لطفا برای ارسال نظر وارد سایت شوید یا ثبت نام نمایید

x
پیوستن به دریافت کنندگان پیامک های مرکز

  

قابل توجه علاقمندان دریافت اخبار کارگاه های تخصصی 

جهت دریافت اخبار و کارگاه های مرکز مشاوره زندگی به آدرس زیر مراجعه نمایید.

لینک سامانه پیامکی اخبار و کارگاه های مرکز مشاوره زندگی

 

 

 

قابل توجه علاقمندان دریافت اخبار کارگاه های ویژه عموم

جهت دریافت اخبار کلاس های مرکز مشاوره زندگی به آدرس زیر مراجعه نمایید.

لینک سامانه پیامکی اخبار کلاس های مرکز مشاوره زندگی