دکتر حمید پورشریفی / چهارشنبه, 03 آبان,1396 / دسته بندی ها: مقالات روانشناسی, مطالعه برای متخصصان, موج سوم رفتار درمانی پیش رفتن به سوی آنکه و آنچه مهم است: مقدمه‌ای بر ماتریکس ACT دکتر کوین پولک بنجامین شوئندورف مترجم: علی فیضی این مطلب به سفارش مرکز خدمات روانشناسی و مشاورۀ زندگی ترجمه شده است رفتار کلیدی برای انعطاف‌پذیری روانشناختی و زندگی ارزشمند دقت کردن و پی بردن به تفاوت بین تجربۀ 5 حس و تجربۀ ذهنی و نیز توجه کردن به تفاوت حرکت به سوی آنکه یا آنچه مهم است با حرکت برای دور شدن از تجربۀ ناخوشایند درونی است. ماتریکس ACT نموداری برای دقت کردن است؛ نموداری که استفاده از آن می‌تواند سرنخی به سوی انعطاف‌پذیری روانشناختی باشد. این نمودار صرفا از دو خط متقاطع تشکیل شده است: خط عمودی نمایندۀ تجربه و خط افقی نمایندۀ رفتار است. خط عمودی تفاوت بین جنبه‌هایی از تجربۀ ما که مربوط به پنج حسمان -بینایی، شنوایی، بویایی، چشایی و لمسی- هستند را با حنبه‌ای از تجربه‌مان که از فعالیت ذهنی یا توانایی‌های درونی ناشی می‌شود را نشان می‌دهد. همانطور که این خطوط را مطالعه می‌کنید ببیند که آیا می‌توانید به بخشی از تجربه‌تان که مبتنی بر پنج حس شما است دقت کتید: منظور ما رنگ صفحۀ نمایش و فونت، اندازۀ خطوط و نظیر اینها است. حالا ببینید که آیا می‌توانید به بخش ذهنی تجربۀ خود دقت کنید: معنای جملات و شاید افکاری که در این مورد دارید و امثال اینها. آیا به تفاوتی بین این دو نوع تجربه پی بردید؟ خط عمودی تفاوت بین اقداماتی که هدفشان دوری از تجربۀ نامطلوب است (مثلا دور شدن از ترس) و اقداماتی که هدفشان پیش رفتن به سوی آنکه یا آنچه برایمان است (مثلا پیش رفتن به سوی معشوق یا آنکه برایتان عزیز است) را نشان می‌دهد. لحظه‌ای تامل کنید و آن زمانی را به یاد بیاورید که از ترس دور می‌شدید و سپس زمانی را به خاطر بیاورید که به سوی محبوبتان می‌رفتید. آیا به تفاوتی بین حس و حال دور شدن و حس و حال پیش رفتن پی بردید؟ ماتریکس ACT ما را دعوت می‌کند تا تجربه‌ها، رفتار و داستان‌های خود را داخل چهار بخش ماتریکس مرتب کنیم. ما همه داستان‌هایی برای گفتن داریم؛ مجموعه‌هایی از خاطرات جالب؛ و همانطور که هر خاطره‌ای را می‌توان داخل طبقات ماتریکس مرتب کرد، داستان زندگی را هم می‌توان درون چهار بخش ماتریکس جا داد. برای بسیاری از افراد روابط اولویت اساسی دارند، پس با پرسیدن این سوال شروع می‌کنیم که «چه کسی برای تو مهم است؟» و سپس می‌پرسیم که «چه چیزی برای تو اهمیت دارد؟» پاسخ‌ها را در گوشۀ پایین سمت راست می‌نویسیم چون اهمیت آنها ذهنی است و افراد می‌خواهند به سوی آنها پیش بروند. بخش کلیدی داستان، چیزهایی است که درون ما ظاهر می‌شوند و سر راه حرکت به سوی افراد و چیزهای مهم زندگی‌مان قرار می‌گیرند. مثلا وقتی به درخواست آشنایی با کسی که از او خوشمان آمده فکر می‌کنیم شاید این ترس باشد که مانع شود. این تجارب در بخش پایین سمت چپ قرار می‌گیرند چون تجاربی درونی و ذهنی هستند که اغلب می‌خواهیم از آنها دور بشویم. داستان زندگی آدمها همچنین شامل رفتارهایی می‌شود که هرکسی می‌تواند آنها را ببیند: راه رفتن، حرف زدن، نشستن و نظیر اینها. این اقدامات در بخش بالای ماتریکس قرار می‌گیرند. اول از مخاطب خود دربارۀ رفتارهایی می‌پرسیم که برای دور شدن از تجاب نامطلوب خود انجام می‌دهند؛ رفتارهایی مثل فرار از ترس. این رفتارها در بخش بالای سمت چپ قرار می‌گیرند. در نهایت در مورد رفتارهایی می‌پرسیم که برای حرکت به سوی افراد و اهداف مهم زندگی انجام می‌شوند یا می‌توان انجام داد. این رفتارها هم در بخش بالای سمت راست ماتریکس قرار می‌گیرند. مرتب‌سازی با ماتریکس به ما کمک می‌کند زندگی‌مان را مفهوم‌پردازی کنیم و دقت کنیم آیا می‌خواهیم بیشتر به سوی افراد و اهداف مهم زندگی‌مان پیش برویم یا از تجارب نامطلوب خود فرار کنیم. بر اساس آنچه مورد توجه و دقت قرار دادیم می‌توانیم در مواقع لازم رفتار خود را تغییر داده و به سوی آنچه برایمان بیشترین اهمیت را دارد حرکت کنیم. انسان‌ها وقتی گرفتار می‌شوند که تلاش ایشان برای فرار از تجارب نامطلوب درونی آنها را از انجام کارهایی که برایشان مهم است باز می‌دارد. به آسیب روانی می‌توان از دو منظر نگاه کرد: طبقاتی یا ابعادی. در نگرش طبقاتی درمانگران بر شناسایی نوع دقیق تجربۀ درونی و رفتار گرفتارکننده تمرکز دارند. در نگرش ابعادی به این نکته دقت کنیم که انسان‌ها چقدر و در کدام ابعاد گرفتار شده‌اند. اغلب مواقع این نگرش و مفهوم‌پردازی بهتر از نگاه طبقاتی به آسیب روانی است. ماتریکس به این نحو با ارائه دادن مرجع مشترکی برای رجوع درمانگر و درمانجو یعنی دو خط متقاطع، ماهیت فراتشخیصی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد (ACT) را تقویت می‌کند. حقوق معنوی محفوظ و ذکر منبع با کتاب‌شناسی زیر بلامانع است: پولک، کوین، شوئندورف، بنجامین. (1396). پیش رفتن به سوی آنکه و آنچه مهم است: مقدمه‌ای بر ماتریکس ACT. علی فیضی (مترجم). برگرفته در روز/ماه/ سال از سایت مرکز خدمات روانشناسی و مشاوره زندگی http://mrmz.ir/ چاپ 9451 به این مطلب امتیاز دهید: هیچ امتیازی موجود نیست دیدگاه خود را درج فرمایید نام: لطفا نام خود را وارد نمایید. پست الکترونیک: لطفا یک آدرس ایمیل وارد نمایید لطفا یک آدرس ایمیل معتبر وارد نمایید دیدگاه: لطفا یک نظر وارد نمایید افزودن دیدگاه