درمان متمرکز بر شفقت و اختلال وسواس فکری-عملی

دکتر دنیس تیرچ

مترجم: علی فیضی

این متن به سفارش مرکز خدمات روان‌شناسی و مشاوره زندگی ترجمه شده است.

تعریف تاریخی و ماندگار شفقت حساس بودن نسبت به حضور رنجی که در خود و دیگران می‌بینیم به همراه انگیزش و تعهد برای انجام کاری درباره آن است. هزاران سال است که سنت‌های خردمندانه و حکیمانه جهانی برای حل مشکلات روان‌شناختی آموزش ذهنی خاصی جهت کسب شفقت را توصیه می‌کنند. علم کنونی ما این توصیه‌ها را تایید کرده است. ما شفقت را چیزی بیش از یک هیجان یا ایده و به عنوان جنبه بدن‌مندشده‌ای از هوشمندی بشر می‌بینیم که از انگیزه ما برای ارتباط، همکاری و مراقبت جریان می‌یابد.

در درمان متمرکز بر شفقت (CFT) فرض اصلی ما شامل این نکته است که تکامل انسانی که منجر به هیجانات پیونددهنده و روابط مبتنی بر دلبستگی انسانی شده مبنای مطمئنی برای پروش دادن شجاعت، کنجکاوی و پاسخ‌دهی منعطف فراهم کرده است. به این شیوه ما توانایی خود برای رودرو شدن -شجاعانه و همراه با تمایل- با اضطراب را ناشی از پویایی‌های دلبستگی انسانی می‌بینیم. واضح است که شفقت ذهن را به شیوه‌ای سازمان می‌دهد که به ما شجاعت می‌بخشد. معیار طلایی روان‌درمانی برای اختلال وسواس فکری-عملی (OCD) خواستار فردی است که عامدانه با بزرگ‌ترین ترس‌های خود روبه‌رو بشود. چنین افرادی نیازمند این هستند که بر اضطراب اجتنابی خود غلبه کرده و با تعهد به اقدامی موثر به سوی رنجشان پیشروی کنند. چرا برای انجام چنین کاری دسترسی کامل ایشان به بهترین ابزار تکامل‌یافته وجودشان را فراهم نکنیم؟

ما از پژوهش‌ها این نکته را دریافته‌ایم که کسب شفقت ذهن و رفتار ما را متحول می‌کند و منجر به سطوح پایین‌تری از اضطراب، درآمیختگی اجتماعی بیشتر و انعطاف‌پذیری روان‌شناختی می‌شود. پژوهش‌ها نشان می‌دهند که افزایش شفقت با افزایش دسته‌ای از متغیرهای مثبت روان‌شناختی همراه است. اغلب مواقع دانشجویان و درمانجویان وقتی یاد می‌گیرند که ذهن مشفق خود را فعال کنند بهتر می‌توانند هیجانات چالش‌برانگیز را تحمل کرده و فضایی برای آن‌ها درون خود باز کنند. همچنان که رفته‌رفته از کشمکش با تجربه‌ خود دست برمی‌داریم شجاعت، کنجکاوی و خوشنودی به ما رو می‌نمایند. وقتی به دیگران و خودمان با مهربانی عمیقی توجه می‌کنیم با اندوخته درونی اعتماد به نفس و تمایل خود برای اقدام کردن تماس برقرار می‌کنیم و زندگی‌مان شکوفا می‌شود. وقتی ذهن‌ ما با شفقت سازمان می‌یابد کمتر تحت تسلط هیجانات و رفتارهای مبتنی بر تهدید قرار می‌گیریم و در نتیجه اغلب می‌توانیم جهت‌های تازه‌ای برای مسیر زندگی خود انتحاب کنیم، با آزادی بیشتری به سمت اهداف عمیقا ارزشمند خود حرکت کنیم و زندگی معنادار، هدفمند و با نشاط‌تری را زندگی کنیم.

بیایید تا درباره این فکر کنیم که ویژگی‌های ذهن مشفق چطور می‌تواند در غلبه بر اضطراب به ما کمک کند. طبق ادبیات روان‌شناختی مربوطه شفقت شش ویژگی زیر را دارد:

• انگیزش برای مراقبت از بهزیستی بشر

• حساسیت متمرکز بر اکنون به حضور رنج

• همدلی هیجانی نسبت به تجربه هیجانی خود و دیگران

• منظرگزینی  و همدلی منعطف

• رهایی از افکار قضاوت‌گرانه و محکوم‌کننده

• توانایی مدارا با ناراحتی و نگهداشتن همراه با تمایل هیجانات و تجربه‌های دشوار

وقتی به آنچه برای مواجهه شدن با آنچه که بیشتر از همه ما را می‌ترساند فکر می‌کنیم می‌توانیم ببینیم که کسب ذهن مشفق می‌تواند کمک زیادی به ما در این باره بکند و همچنان که حکیم شرقی بزرگی گفته است صرف احساس شفقت کافی نیست بایستی کاری بکنیم. شفقت همان‌قدر که به حساسیت مربوط است به اقدام متعهدانه برای تسکین رنج و پیشگیری از آن نیز مربوط است. شفقت یک گزینه نرم و لطیف نیست بلکه به معنای حرکت به سوی رنج و انجام دادن کاری درباره آن است. شفقت شامل شجاعت است و می‌دانیم که شفقت همبستگی زیادی با انعطاف‌پذیری لازم برای غلبه بر نفوذ و تسلط هیجانات مبتنی بر تهدید دارد.

شفقت چطور توانایی ما برای درآمیختن با اضطراب را افزایش می‌دهد؟ به شیوه‌های بسیاری می‌توان به این سوال پاسخ گفت چون در سطوح بسیاری می‌توانیم اثرات قدرتمند و شفابخش شفقت بر خود محکوم‌گری و سرزنشگری خود را بررسی کنیم.

در سطح زیستی فعالسازی انگیزش مشفقانه بدن‌مند شده خودمان به ما اجازه می‌دهد که تا حدودی سیستم عصبی پاراسمپاتیک، سیستم اکسی‌توسین خودمان را درگیر کرده و اقدامات سیستم پلی‌واگال بدنمان را به سمتی هدایت کنیم که به ما اجازه بدهد ثبات، خلاقیت و شجاعت بیشتری را تجربه کنیم. در سطح رفتاری سبک مشفقانه بودن منجر به انعطاف‌پذیری روان‌شناختی و عملکرد روان‌شناختی سازگارانه‌تری شده و تسلط اضطراب و مجموعه‌ رفتارهای خشک، باریک و مبتنی بر تهدید را از بین می‌برد. در سطح بین‌فردی  اقدام از موضع شفقت برای خود و دیگران می‌تواند بنیادی برای پیوندهای دلبستگی قوی‌تر و جهت‌گیری مفید اجتماعی و همیارانه بسازد. می‌دانیم که شفقت به تغییر رفتاری مثبت کمک می‌کند و به این دلیل به ما یاری می‌رساند تا از زیستن تحت استبداد شرم آزاد بشویم.

 حقوق معنوی محفوظ و ذکر منبع با کتاب‌شناسی زیر بلامانع است:

تیرچ، دنیس. (1395). درمان متمرکز بر شفقت و اختلال وسواس فکری-عملی.  علی فیضی (مترجم). برگرفته در روز؟؟ سال؟؟ از سایت مرکز خدمات روانشناسی و مشاوره زندگی http://mrmz.ir/