پروانۀ سازمان نظام روانشناسی، فرصت یا چالش؟
بخشِ دومِ یادداشت «پروانۀ سازمان نظام روانشناسی و مشاوره: چی، چرا، چگونه»
پروانۀ سازمان نظام روانشناسی، فرصت یا چالش؟
بخشِ دومِ یادداشت «پروانۀ سازمان نظام روانشناسی و مشاوره: چی، چرا، چگونه»
✍️ دکتر حمید پورشریفی، 21 تیرماه 1398
https://t.me/DrPoursharifi
مخاطب: روان‌شناسان و مشاوران
💠 در بخش اولِ یادداشت، که 26 خرداد 1398 منتشر شد، با توجه به قانون تشکیل سازمان نظام، به ضرورت پروانه و با توجه به وضعیت آموزشیِ نامناسب روانشناسی در اکثر دانشگاه‌های کشور، به ضرورتِ مصاحبه برای صدور پروانه اشاره شد.
http://poursharifi.ir/Notes/پروانۀ-سازمان-نظام-روانشناسی-و-مشاوره-چی-چرا-چگونه-1
هرچند در دانشگاه‌های توسعه‌یافته نیز، آموزش دانشگاهی، الزاماً مساوی صلاحیت حرفه‌ای نیست و لازم است از دانش‌آموختگی تا صدور مجوز فعالیتِ حرفه‌ای مراحلی طی شود.
💠 در بخشِ دومِ یادداشت، به این امر پرداخته می‌شود که آیا فرایندی که در حال حاضر در سازمان نظام برای صدور پروانه طی می‌شود هدفِ قانون را تامین می‌کند، آیا از انتقال ضعفِ آموزشیِ دانشگاه‌ها به عملکرد روان‌شناسان در حرفه پیشگیری می‌کند یا اینکه به دلیل مشکلاتی نظیر نحوۀ اختصاصِ نوبت، رانت، و شیوۀ مصاحبه، خودِ پروانه و فرایند صدور آن، تبدیل به یک مشکل می‌شود و به جای تامین حقوق مراجعان، هم در تامین حقوق آنها و هم حقوق روان‌شناسان و مشاوران، چالش‌هایی را پدید می‌آورد؟
بر این اساس، در ادامه در نظر است به پرسش‌های زیر پاسخ داده شود.
🔸 آیا مصاحبه‌ها، از پایایی و روایی لازم برخوردارند؟
از منظر اینجانب، به عنوان یک عضو حرفه که هم عضویت در شورای مرکزی و هم معاونت در سازمان را تجربه کرده‌ام و اینک اطلاعات نسبتاً دقیقی از کمیسیون‌های تخصصی سازمان دارم، متاسفانه پاسخ این سئوال منفی است.
به لحاظ روایی (validity) لازم است پرسش‌ها در مصاحبه، با توجه به آموزش دانشگاهیِ متقاضی و حوزۀ عمل کمیسیون، انجام شود؛ امری که در موارد نسبتاً زیادی رعایت نمی‌شود. همچنین آیا با پرسیدن چند سئوال محدود، در زمان کوتاه، حتی اگر مرتبط باشد، امکان احراز صلاحیت حرفه‌ای فرد مقدور خواهد شد؟ در عینِ حال با فرضِ بالینی‌سازی همگانی!، به جرات می‌توان گفت که مصاحبه‌های انجام شده، از «آزمون بالینی ساختاریافته عینی» (Objective Structured Clinical Examination) که آسکی (OSCE) خوانده می شود، فرسنگ‌ها فاصله دارد.
در خصوص پایایی (reliability )، از آنجا که سئوال‌های پرسیده شده در کمیسیون‌های تخصصی سازمان نظام، از چهارچوب مشخصی پیروی نمی‌کند و از عضوی به عضو دیگر و از جلسه‌ای به جلسۀ دیگر فرق می‌کند. بر این اساس، متاسفانه پایایی مصاحبه‌ها نیز مشکلات جدی دارند.
🔸 کثرت روزافزون دانشآموختگان روانشناسی، چه چالش‌هایی را بر کمیسیون‌های تخصصی سازمان تحمیل می‌کند؟
با توجه به حجم بالای پذیرش روانشناسی توسط دانشگاه‌ها و کثرت روزافزون دانشآموختگان در این رشته، کمیسیون‌ها با حجم بالای مخاطبان مواجه می‌شوند و این امر، سازمان و کمیسیون‌ها را به سهل‌گیری‌های احتمالی هدایت می‌کند که به نوبۀ خود موجب افزایش مشکلات در روایی و پایاییِ مصاحبۀ کمیسیون‌ها خواهد شد. در چنین شرایطی، احتمال دارد کاستی‌های آموزشی دانشگاه‌ها، بدون اینکه اقدام اصلاحی برای آن صورت گرفته باشد، تداوم یافته و دارندگان پروانه‌ها، ظرفیت آسیب به مراجعان را داشته باشند.
🔸 چه آسیب‌هایی ممکن است متوجۀ کمیسیون‌های تخصصی و اعضای آنها باشد؟
تایید یا عدم تایید صدور پروانه، برای اعضای کمیسیون‌ها و افرادی که کمیسیون‌ها را اداره می‌کنند قدرتی پدید می‌آورد و هرجا که قدرتی هست احتمال آسیب وجود دارد.
متاسفانه مشکل رانت (تسریع نوبت افراد نزدیک به اداره‌کنندگان و اعضای کمیسیون‌ها و نیز تسهیل دریافت پروانه آنها) که ردپای آن طی سال‌های گذشته وجود داشت، همچنان مشاهده می‌شود.
با تاسف، گاهی اعضای کمیسیون‌ها در کارگاه‌هایی که برگزار می‌کنند، بر خلاف اخلاق حرفه‌ای، عضویت در کمیسیون را در اطلاعیه‌هایشان درج می‌کنند و از عضویت خود در کمیسیون‌ها استفادۀ غیراخلاقی می‌کنند.
متاسفانه، گاهی افرادی به کمیسیون‌های تخصصی معرفی می‌شوند که صلاحیت‌شان، حداقل در آن کمیسیون جای بحث جدی دارد.
💠 بر اساس آنچه به اجمال ذکر شد، به‌نظر می‌رسد پروانۀ سازمان که قرار است مرهمی بوده و احتمال آسیب به مراجعان را کم کند، در صورتی که تمهیدات لازم فراهم نشود، احتمال دارد هم حامل آسیب به مراجعان باشد و هم روان‌شناسان و مشاوران را با چالش‌هایی مواجه سازد.
💠 در نظر است در هفته‌های آینده، در بخش سوم این نوشته، به راهکارهای برون رفت از آسیب‌های پروانه پرداخته شود.
💠 بازنشر در گروه‌های روانشناسی و مشاوره و نقد نوشته توسط روان‌شناسان و مشاوران مزید امتنان است.
@DrPoursharifi