محبت به کودکان: بایدها و نبایدها

آثار محبت به کودکان

امروزه مطالب زیادی با مضمون روان شناسی در حال انتشار و توزیع بین افراد جامعه است. احتمالا اکثر افراد مطالبی با این محتو را مطالعه کرده اند. در هر مطلب روان شناسی که به بررسی ابعاد روانی پرداخته شده، بی شک دوران کودکی از قلم نیفتاده است. متخصصان در بررسی هر یک از مشکلات اساسی افراد سری به دوران کودکی و آنچه در این دوران بر او گذشته است خواهند زد. دوران کودکی همانند سایه در همه مقاطع زندگی افراد، به همراهشان است و آثار مطلوب و نامطلوب آن به اشکال مختلف قابل مشاهده است.یکی از موارد مهمی که می تواند این دوره را برای فرد مطلوب یا نامطلوب کند بحث محبت به کودک است.

محبت  به کودک یکی از اصول اساسی در تربیت و رشد اوست. محبت می تواند به کودک احساس مثبت و امنیت روانی دهد. برای این که کودک احساس امنیت کند لازم است از طرف والدینش مورد تایید و پذیرش قرار گیرد. این  تایید و پذیرش برای کودک به معنای این است که ما تو را صمیمانه دوست داریم و محبت خود را بدون قید و شرطی به تو هدیه می کنیم. توجه به نیاز های روانی کودک از جمله نیاز به دریافت محبت در شکل گیری شخصیت  با ثبات و سالم  و افزایش اعتماد به نفس او نقش اساسی دارد.

کودکان در صورتی که متوجه محبت والدین به خودشان شوند، نسبت به آن ها رفتارهای مثبت و خالصانه بیشتر، علاقمندی، اعتماد و حرف شنوی نشان خواهند داد و بستری برای رشد و تربیت هر چه بهتر کودک فراهم می شود.

پیش نیاز اساسی برای محبت به کودک داشتن ارتباطی سالم و صمیمانه با اوست. در چنین رابطه­ای بر اساس میزان درک کودک عمل می­شود. رابطه­ای که در آن، والدین اهداف خود را در جهت درک و فهم کودک دنبال می­کنند تا کودک متوجه مقاصد آن ها شود و دچار گنگی نشود. به عبارتی اگه بخواهیم خلاصه و در یک جمله بیان کنیم، زبان کودکان زبان نرم، لطیف و محبت آمیز است.

کودکان در دنیای کاملا فانتزی و رویایی زندگی می­کنند. آن ها خوشبختی را در گرو حرف های خوب، رفتار دلنشین و رفع نیازهای روانی خود می­دانند. مهم­ترین کسانی که می­توانند و یا بایستی به این نیازها به نحو مناسبی پاسخ دهند والدین هستند. متاسفانه برخی از والدین فکر می­کنند همین که نیازهای خوراک، پوشاک و تحصیل کودک را فراهم می کنند کافیست. اهمیت توجه به نیازهای روانی کودک کمتر از اهمیت این نیازها نیست و از منظری بیشتر هم هست.  چه خوب است که نیازهای روانی کودک را جز همان نیازهای اساسی دانست.

والدین موثر علاوه بر نیازهای اولیه و اساسی کودکان خود به نیازهای روانی و ثانویه کودک نیز توجه می کنند و این نیازها را به شکل صحیح و مقبول برآورده می کنند. این والدین کودکان خود را طوری تربیت می کنند که از لحاظ روانی غنی شوند و برای جامعه مفید و سازگار باشند. والدین خوب محبت خود را به هر شکلی به کودکشان ابراز می کنند . موارد زیر جز موارد حساسی است که تنها توسط والدین خوب رعایت می شو، چه خوب است یک نگاهی به آن ها بیندازیم.

1-    تشویق کردن: این والدین کارها و رفتارهای مثبت کودک را حتی اگر بسیار کوچک  باشد تشویق می کنند.  چنین والدینی همیشه رفتار کودک را تشویق می کنند نه ویژگی های شخصیتی او را. مثلا می گویند آفرین که اتاقتو مرتب کردی و نمی گویند که آفرین به تو که دختر منظمی هستی. زیرا اگر به هر دلیلی یک بار نتواند اتاقش را تمیز کند احساس می کند بی نظم است و یا این که مورد علاقه والدین نیست.

2-    بازگو کردن خشم: به کودک آموزش می­دهند که خشم نیز همانند خوشحالی یک نوع هیجان است که باید ابراز شود و ابراز خشم به خودی خود کار بدی نیست بلکه آنچه مهم است نحوه ابراز خشم است. اگر کودک این را یاد نگیرد، همیشه خشمش را پنهان خواهد کرد و زمانی که خشمش را بروز دهد، عذاب وجدان و احساس گناه به او دست خواهد داد.

3-    مقابله با بدرفتاری کودک: همه کودکان ممکن است گاهی کاری انجام دهند که از نظر والدین ناشایست است. والدین خوب می دانند که کودکان ذاتا دارای رفتار نامناسب نیستند بلکه این رفتار حاصل برخورد و رفتار آن هاست که اگر توجه و رسیدگی نشود به یک دور باطل تبدیل می شود. در دور باطل یک رفتار منفی از کودک دیده می شود و یک رفتار منفی از والدین و دوباره از کودک. این دور باطل اگر ایجاد شود کم کم رابطه حسنه و احترام بین آن ها از بین می رود و صمیمیت و محبت رخت بر می­بندد.

4-    پاداش دادن: والدین خوب محبت به کودک را وابسته به انجام کاری نمی کنند که مورد پسند خودشان است. پاداش و محبت باید بدون هیچ گونه وعده و شرطی انجام شود مگر در مواردی که والدین از قبل طی مذاکره ای با کودک به رفتاری مشخص شده و تعیین شده رسیده اند.

5-    ترساندن کودکان: والدین خوب هیج گاه کودک را نمی ترسانند. ترساندن کودک به هر نوعی که باشد اصلا درست نیست و این برخلاف ابراز محبت به کودک است. گاهی والدین با توجیه تربیتی کودک را می ترسانند، که این کاملا غلط است و در این مورد باید به میزان درک و رشد عقلی کودک توجه کرد. با توجه به رشد عقلی کودک در این دوران، آن ها تنها علت این رفتار والدین را عدم دوست داشتن و محبت به خود قلمداد می کنند.

6-     دادن مسئولیت به کودک: والدین خوب اوج محبت خود را با دادن مسئولیت و استقلال به کودک نشان می دهند. زیرا دادن مسئولیت با ارزش های درونی در ارتباط است. دادن مسئولیت به کودک برای او این پیام را دارد که سزاوار بهترین رفتار هستی و او این کار والدینش را نوعی دریافت محبت می­داند.

7-     داشتن صمیمیت زمانی با کودک:والدین موثر ازمیزان اثربخشی صمیمیت زمانی با کودک غافل نیستند. صمیمیت دارای 9 مولفه است که یک مولفه مهم آن صمیمیت زمانی است. صمیمیت زمانی یعنی مدت زمانی که روزانه در فعالیت های صمیمانه افراد مایل هستند با یکدیگر باشند. یکی از حسن های صمیمیت زمانی این است که کودک اهمیت خود را از جانب والدین به طور عینی مشاهده می کند. والدینی که با کودک خود صمیمیت زمانی دارند گزارش های بیشتر و بهتری از ارتباط میان خود و کودکشان را گزارش می کنند.

8-    داشتن صمیمیت تفریحی با کودک: همان طور که در قبل، به صمیمیت، اهمیت و تعداد مولفه های آن اشاره شد، صمیمیت تفریحی یک مولفه دیگر از صمیمیت است که در برداشت کودک از محبت والدین نسبت به خودش تاثیر شگرفی دارد. صمیمیت تفریحی عبارت است از نیاز به پرداختن به فعالیت ها و تجارب تفریحی و لذت بخش. ولدین موثر از میزان صمیمیت تفریحی مطلوبی با کودکانشان برخوردار هستند. اکنون که با  تاثیر  دو نوع از مهم ترین صمیمیت ها بر محبت به کودک و برداشت کودک از میزان محبت دریافتی توسط والدین آشنا شدید، بهتر است در ادامه به ارزیای میزان صمیمیت  میان خود و کودک بپردازید. چنان چه میزان صمیمیت شما با کودک پایین است، می توانید از همین امروز به برنامه ریزی برای افزایش صمیمیت خود با کودک بپردازید.

محبت کردن والدین به کودکان بر همه ابعاد زندگی کودک تاثیر معجزه آسایی دارد. کودکی که معنی و مفهوم واقعی محبت را از نزدیک ترین افراد زندگیش چشیده است، حمایت و محبت در وی درونی شده و خطر آسیب از جانب دیگران برای رسیدن به محبت برای او کمتر است. احتمال انحرافات اجتماعی در آینده برای چنین کودکی بسیار پایین است. یکی از ریشه های عمیق عقده­ها، خلاها و اکثر اختلالات روانی حاصل بی مهری والدین، در کودکی  است.

البته همه موارد گفته شده زمانی صحت دارد که محبت به اندازه کافی، اصولی و صحیح ابراز شود. در زمان­هایی که محبت غیراستاندارد ابراز شود فرد در معرض آسیب­هایی است که دامن­گیر اطرافیان هم می­شود. در زیر به طور مختصر به تعدادی از این آسیب­ها صرفا جهت توجه و دقت والدین گرامی اشاره می­شود.

1-    محبت های نابجای والدین باعث شکل گیری این فکر در کودک می شود که من هر کار غلطی هم انجام دهم والدینم با من برخوردی نخواهند داشت. همین روند کم کم منجر به شکل گیری شخصیت آزارگر در فرد می شود.

2-    یک جمله قدیمی وجود دارد که می گوید "بچه عزیز است و تربیت او از خودش عزیزتر" این جمله مصداق والدینی است که به تربیت کودکشان اهمیت زیادی می­دهند. در صورتی که والدین صرفا به راحتی فرزند دلبندشان توجه کنند و اصول، قوانین و آداب خاصی را رعایت نکنند موجب بدتربیتی در افراد می شوند. کودکی که تحت چنین تربیتی قرار گرفته است در  شرایط و مراحل مختلف از همه انتظار دارد که بدون دلیل به او توجه و محبت نمایند و پاداش دهند. محبت افراطی  باعث می­شود کودک در آینده به فردی خودخوداه و پایمال کننده حقوق دیگران تبدیل شود.

3-    گاهی دیده شده که والدین از محبت در جهت منفی استفاده می کنند. مثلا "این کار را بکن تا تو را از برادرت بیشتر دوست داشته باشم". کودک به ناچار برای کسب محبت بیشتر، به کارهای محول شده می پردازد، اما این شیوه باعث می­شود کودک به این باور برسد که من زمانی دوست داشتنی هستم که تمامی حرف های دیگران را گوش دهم و مخالف رای آن ها رفتار نکنم. شخصیت­های وابسته، مطیع و منفعل حاصل این گونه تربیت­ها هستند. البته سکه دو رو دارد، گاهی هم در این گونه تربیت­ها دیده شده است که کودک در آینده به فردی چاپلوس و چرب زبان تبدیل می­شود.

4-    این که والدین محبت به فرزندان را انجام می دهند اما نه به طور برابر، می­تواند آسیب دیگری باشد. در این موارد نفرت و خشم سرکوب شده­ای در کودک نسبت به برادر یا خواهرش وجود دارد و همیشه در پی ضربه زدن به آن هاست.

گاهی والدین می­گویند خب من که قلبا کودکم را دوست دارم و محبت قلبی به او دارم و این کافی است. اما نه این کافی نیست. این که همه والدین کودکشان را دوست دارند شکی در آن نیست، اما آیا محبتی که ابراز نمی شود تاثیرگذار است؟ آیا کودک از لحاظ عقلی به آن درجه رشد رسیده است که قدرت درک و فهم این گونه رفتار والدینش را داشته باشد؟ پس تفاوت قدرت درک خود و درک کودک را متناسب با سن او در نظر بگیرید و همیشه حتی کوچک­ترین محبت ها بهتر است ابراز شود. مثلا ممکن است یک روز که کودکتان نشسته است ناگهان دلتان بخواهد او را ببوسید اما به هر دلیلی از دور فقط به او لبخند می زنید. بهتر است از جایتان بلند شوید و بروید و او را در آغوش بگیرید و در عین بوسیدنش به او بگویید که چقدر دوستش دارید.

رفتار و راه های کاملا ساده اما کاربردی وجود دارد که از طریق آن ها، می توان محبت را به کودکان هدیه کرد. در ادامه با ارایه این راه­کارها مطلب را به پایان می رسانیم. امید است با توجه و عمل به راه­کارها، هم زندگی مثبت و خوشایندی برای کودکان بسازیم و افرادی سالم به جامعه هدیه کنیم.

·        بیان کامل، اصولی و صحیح تمامی احساسات خود به کودک(احساسات مثبت و منفی)

·        گوش دادن فعال به کودک در مواقع گفتگو

·        توجه کامل به علایق، نیازها، خط قرمز ها و موارد ناراحت کننده کودک

·        ایجاد اعتماد به نفس در کودک از طرق مختلفی چون: کمک به انجام مسائل به طوری که او احساس کند بیشتر کار را خودش انجام داده و توانایی اش را خوب ارزیابی کند. هم چنین دادن مسولیت در کارها نیز یک راه دیگر است.

در پایان به علت اهمیت وافر بحث صمیمیت در هر گونه ارتباطی لازم است که مجددا شما والدین را به آگاهی و شناسایی صمیمیت، مطالعه مطالب مرتبط در این زمینه و نهایتا بررسی صمیمیت میان خود و کودکان دعوت نموده و در صورت نارضایتی کودک از میزان صمیمیت، به بازنگری و برنامه ریزی مجدد بپردازید. مراجعه به متخصص کودک و راهنمایی گرفتن از آن می تواند در افزایش آگاهی شما موثر باشد. فراموش نکنید که شما ضرفیت پرورش بهترین کودک را دارا هستید و می توانید جزو موثرترین و مطلوب ترین والدین باشید.

نویسنده: حمیرا ورمقانی(دانشجوی دکتری تخصصی روان شناسی بالینی)

منتشر شده در سایت ایسکانیوز