مرتب‌سازی داستان‌ها از طریق ماتریکس ACT و آیکیدوی کلامی سریع

کوین پولک
مترجم: علی فیضی
این متن به سفارش مرکز خدمات روانشناختی و مشاورۀ زندگی ترجمه شده است
در دو مطلب قبلی به معرفی ماتریکس و دو نوع اقدام دور شدن و پیش رفتن پرداختیم. در این مطلب در مورد قدرت رهایی‌بخش ماتریکس و شیوه‌ای خاص برای استفاده از این ابزار به نام آیکیدوی کلامی کاوش خواهیم کرد. وقتی افراد وارد رواندرمانی می‌شوند گرفتار هستند که بیان دیگری از انعطاف‌ناپذیری روانشناختی است. افراد به شیوه‌های بسیاری گرفتار می‌شوند؛ مثلا به این دلیل گرفتار می‌شوند که در زندگی راه‌حل دیگری به غیر از دور شدن از تجربه‌های درونی منفی تصور نمی‌کنند؛ یا چون به خاطر درگیری با تجربه‌های درونی منفی، تصویر آن کس و آنچه برایشان مهم است برایشان مبهم شده است گرفتار می‌شوند. دیگر دلیل گرفتاری این است که صرفا روی تجربۀ نامطلوب درونی تمرکز دارند و یکی از دیگر دلایل گرفتاری این است که از بس در ذهن خودشان زندگی می‌کنند در تماس با تجربۀ 5 حس خود مشکل دارند و نمی‌توانند دقت کنند که اقداماتشان روی دیگران و زندگی خودشان اثری منفی می‌گذارد.
ایدۀ اساسی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد (ACT) این است که انسان‌ها داخل سرشان (تجربۀ ذهنی‌شان) گیر می‌کنند و نیاز به تمرین‌هایی برای بیرون آمدن از سرشان دارند. مشکل این است که ما انسان‌ها درون دریای کلمات شنا می‌کنیم و این کلمات ما را به درون تجربۀ ذهنی می‌برند. بعضی اوقات آنجا گیر می‌کنیم و یادمان می‌رود زندگی آبتنی کردن در حوضچۀ اکنون است. فرقی نمی‌کند که به سوی تجربۀ ذهنی حرکت کنیم یا از آن دور بشویم؛ هیچ کدام از این اقدامات زندگی‌ساز نیستند.
رهایی با ماتریکس ACT
هدف نمودار ماتریکس و دقت کردن به تفاوت‌های تجربۀ 5 حس با تجربۀ ذهنی، رهایی از تجربۀ ذهنی است. دلیل اصلی دقت کردن به تفاوت‌ دو نوع تجربه این است که دقت کردن نیازی به زبان ندارد و زبان محتوای تجربۀ ذهنی را می‌سازد. البته ما نمی‌توانیم به طور کامل از زبان رها شویم و لزومی هم به این کار نیست. زبان مفید است و اگر کاملا از آن قطع ارتباط کنیم عاقبت ناخوشایندی خواهیم داشت؛ به جای این کار به تفاوت بین تجربۀ حسی و تجربۀ ذهنی دقت می‌کنیم و یاد می‌گیریم که انتخاب کنیم. یادگیری انتخاب داشتن اصل و اساس انعطاف‌پذیری روانشناختی را می‌سازد.
کوین پولک، بنجامین شوئندورف و مارک وبستر که ابداع‌کنندگان ماتریکس ACT هستند این ادعا را دارند که تمامی داستان‌هایی که در طول زندگی به خود می‌گوییم را می‌توانیم درون ماتریکس مرتب کنیم. بخشی از هر داستان شامل 5 حس است: آنچه دیده، شنیده، لمس، بوییده و چشیده می‌شود. هر داستانی جنبه‌های ذهنی هم دارد: افکار، احساسات و انگیزه‌ها. داستان همچنین شامل اقداماتی به سوی افراد و اهداف مهم زندگی و اقداماتی برای دور شدن از تجربه‌های درونی نامطلوب است. وقتی افراد در فرایند رواندرمانی داستان‌های خود را می‌گویند -هر داستانی که باشد- می‌توان از آنها دعوت کرد تا عناصر داستان خود را درون ماتریکس مرتب کنند.
مرتب‌سازی راهی عالی برای تمرین دقت کردن به تفاوت‌ها است. برای انجام این کار بایستی قدمی به عقب بگذارید و به تفاوت بین عناصر داستان دقت کنید. هر اقدام مرتب‌سازی نیازمند دقت کردن به تفاوت‌ها است.
بسیاری از وقت‌ها داستان‌ها توجه افراد را می‌دزدند و در نتیجه انجام مرتب‌سازی فراموش می‌شود. در این مواقع شما به عنوان رواندرمانگر می‌توانید به نرمی بپرسید: «بله و این چیزی که گفتید کجای ماتریکس قرار می‌گیرد؟» به این شیوه آنها را دوباره به سوی مرتب‌سازی و دقت کردن به تفاوت‌ها دعوت می‌کنید. مثلا اگر فردی با اشتیاق دربارۀ رویدادی هیجانی که در هفتۀ گذشته اتفاق افتاده صحبت می‌کند و شما می‌توانید ببینید و بشنوید که او در پردازش ذهنی داستان گیر افتاده، می‌توانید به سادگی با پرسیدن این سوال که «بله و آنچه که الان تعریف کردید را کجای ماتریکس قرار می‌دهید؟»او را به سمت انعطاف‌پذیری هدایت کنید. واضح است که هر داستانی را نباید به این شیوه متوقف کنید اما اگر به نظر می‌رسد که درمانجو نیاز به سقلمۀ کوچکی برای حرکت به سوی انعطاف‌پذیری روانشناختی دارد آنگاه پرسش سریع «بله و ؟» می‌تواند به خوبی به شما برای این هدایت‌گری کمک کند.
آیکیدوی کلامی
با «بله و ؟» ما وارد دنیایی به نام آیکیدوی کلامی می‌شویم. اگر با آیکیدو آشنا نیستید بدانید که این هنری رزمی است که در آن نیروی جسمانی جهت‌دهی می‌شود؛ یعنی وقتی فردی به شما حمله می‌کند می‌توانید با استفاده از آیکیدو نیروی او را جهت‌دهی کنید.
بعضی اساتید آیکیدو می‌گویند که آنها با آیکیدو به فرد دیگر راه صلح را نشان می‌دهند. «بله و ؟» آیکیدوی کلامی است، با این سوال نیروی کلمات را می‌گیریم و آن را به درون ماتریکس هدایت می‌کنیم. نیرویی که درمانجو صرف گرفتاری در داستان می‌کند حالا برای مرتب‌سازی داستان صرف می‌شود، درمانجو از بعضی بندهای داستان رها می‌شود و به سوی انعطاف‌پذیری روانشناختی حرکت می‌کند. آیکیدوی کلامی مثل هنر رزمی آیکیدو محتاج تمرین عمدی و مکرر است تا اگر همیشه نتوانستید نیروی فردی را درون ماتریکس هدایت کند گرفتار قلاب‌های ذهنی و دلسرد نشوید. این حرکت را تمرین کنید و به زودی توجه به تفاوت‌ها را شروع خواهید کرد.
برای تمرین آیکیدوی کلامی در زندگی، درمانگر ماتریکس اغلب از تمرین خانگی ساده‌ای برای دقت به قلاب‌های ذهنی استفاده می‌کند. گرفتار این قلاب‌ها شدن آن لحظاتی را شامل می‌شود که به سرعت هیجان‌زده می‌شویم. مثل آن مواقعی که ماشینی سریع جلوی شما می‌پیچد یا کسی حرفی نامهربانانه به شما می‌زند یا فرد زیبایی را می‌ببینید. اینها همه قلاب‌های هیجانی هستند که هر روز با آنها روبه‌رو هستیم و هرکدام فرصتی برای تمرین ایکیدوی کلامی فراهم می‌کند.
تمرین اینطور است که اول به قلاب ذهنی دقت می‌کنیم و سپس به اقدام بعدی که انجام می‌دهیم توجه می‌کنیم. دقت کردن به قلاب ذهنی و توجه کردن به اقدامی که بعد از رودرو شدن با قلاب انجام می‌دهیم در واقع دقت کردن به اثر قلاب است. آیا درمانجو در این رودررویی نیروی زیادی صرف می‌کند؟ آیا با قلاب ذهنی مبارزه می‌کند یا آن را حمل می‌کند؟ اقدامی که بعد از رو به روشدن با قلاب انجام می‌شود اقدامی به سوی افراد و چیزهای مهم زندگی است یا اقدامی برای دور شدن از تجربه‌های درونی؟ البته لزومی ندارد این سوالات را به طور مستقیم بپرسیم چون با دقت کردن خود به خود به همۀ این سوالات پرداخته می‌شود.
حقوق معنوی محفوظ و ذکر منبع با کتاب‌شناسی زیر بلامانع است:
مرتب‌سازی داستان‌ها از طریق ماتریکس ACT و آیکیدوی کلامی سریع (1396). علی فیضی (مترجم). برگرفته در روز /ماه / سال از سایت مرکز خدمات روانشناسی و مشاوره زندگی http://mrmz.ir/

چاپ

7507 به این مطلب امتیاز دهید:

4/8

دیدگاه خود را درج فرمایید

نام:
پست الکترونیک:

دیدگاه:

افزودن دیدگاه

تمرین عامدانه

مرتب‌سازی داستان‌ها از طریق ماتریکس ACT و آیکیدوی کلامی سریع

دیدگاه خود را درج فرمایید