پیش رفتن و دورشدن در ماتریکس ACT

مترجم: علی فیضی
این متن به سفارش مرکز خدمات روانشناختی و مشاورۀ زندگی ترجمه شده است
در مطلب قبلی ماتریکس ACT را معرفی کردیم؛ نموداری که به مبنای آموزش و درمان ACT شکل می‌دهد و این کار را با تشویق فرد به دقت کردن به تفاوت بین تجربۀ 5 حس و تجربۀ ذهنی و تفاوت بین حس و حال پیش رفتن به سوی افراد و اهداف مهم زندگی با حس و حال دور شدن از تجربه‌های درونی نامطلوب مثل اضطراب و احساس گناه انجام می‌دهد.
کار با ماتریکس همیشه با راه‌اندازی دیدگاهی خاص شروع می‌شود. این اقدام اساسی به افراد اجازه می‌دهد تا آنچه که انجام می‌دهند را در بافتار کل زندگی‌شان -از جمله افراد و اهدافی که می‌خواهند به سوی آنها پیش بروند- مد نظر قرار بدهند. این اولین گام به سوی انعطاف‌پذیری روانشناختی است. ماتریکس انحرافی از الگوی سنتی سلامت است چون این رویکرد به دنبال تعیین و تشخیص بخش‌های بدکارکرد یا مشکل‌سازی (اعم از احساسات، افکار، رفتارها یا عدم‌تعادل‌های شیمیایی) نیست که باید تغییر داده شوند.
راه‌های بسیاری برای راه‌اندازی دیدگاه ماتریکس وجود دارد که برخی از آنها در کتاب ماتریکس ACT: رویکردی نو به ایجاد انعطاف‌پذیری روانشناختی در محیط‌ها و جمعیت‌های گوناگون (2014) نشان داده شده است. تا زمانی که این شیوه‌های مختلف در موقعیت‌هایی که مورد استفاده قرار می‌گیرند موثر باشند همگی خوب هستند. مثل هر چیزی دیگری در این الگو، انعطاف‌پذیری ضروری و کلیدی است. یک راه برای معرفی دیدگاه ماتریکس این است که توجه افراد را به تفاوتی که بین چهار نوع تجربه وجود دارد جلب کنیم: تفاوت بین تجربۀ ذهنی و تجربۀ 5 حس (تفاوت اول) و تفاوت بین حرکت به سوی افراد و اهداف مهم زندگی و دور شدن از آنچه فرد نمی‌خواهد آن را احساس یا به آن فکر کند (تفاوت 2).
می‌توانید دقت کردن به تفاوت 1 را با دعوت از فرد مقابل برای در دست گرفتن خودکار و تجربۀ آن از طریق 5 حس شروع کرد. سپس از او بخواهید خودکار را به کنار بگذارد، چشمانش را ببندد و این دفعه خودکار را در ذهن خود تجربه کند. بعد از او بخواهید به هر تفاوتی که بین تجربۀ 5 حس از خودکار و تجربۀ ذهنی از خودکار داشت دقت کند. برخی اوقات افراد متوجه تفاوتی نمی‌شوند و این اشکالی ندارد. سپس می‌تواند دقت به تفاوت دو را با دعوت از فرد مقابل برای این که اقدام قابل مشاهده‌ای را که اخیرا برای حرکت به سوی فرد یا چیزی مهم داشته را به یاد بیاورد. سپس از او بخواهید اقدام قابل مشاهده‌ای را که اخیرا برای دور شدن یا فرار از فکر یا احساس نامطلوبی انجام داده است را به خاطر بیاورد. از او بپرسید آیا می‌تواند به تفاوت بین حس و حال حرکت به سوی افراد و اهداف مهم زندگی‌اش و دور شدن از تجربه‌های ناخوشایند درونی‌اش دقت کند؟ بعضی اوقات افراد متوجه تفاوتی نمی‌شوند و باز اشکالی ندارد.
همۀ ما همۀ مواقع درون ماتریکس در حال حرکت هستیم. بعضی اوقات در پایین خط عمودی داخل سرمان هستیم. بعضی اوقات با تجربۀ 5 حسمان بیشتر ارتباط داریم. بعضی اوقات پیش می‌رویم و بعضی اوقات دور می‌شویم. دانستن این که در هر لحظه کجای ماتریکس هستیم تجربۀ خوشایندی است.
ایدۀ اساسی نمودار ماتریکس این است که جوهرۀ انعطاف‌پذیری روانشناختی را بگیرد و آن را رشد بدهد. به ماتریکس به شکل تمرینی کششی برای افزایش انعطاف‌پذیری روانشناختی نگاه کنید. در آغاز هر روز چندبار محدود به تفاوت‌ها دقت کنید؛ بعد هر روز ده دوازده بار به تفاوت‌ها دقت کنید و سپس هر روز به تعداد زیادی به تفاوت‌های چهار بعد ماتریکس خود توجه کنید. برای رسیدن به این نقطۀ نهایی مقداری تمرین لازم است.
برای دانستن این که آیا اقدامی برای پیش رفتن انجام می‌دهیم یا نه نیازمند این هستیم که به خوبی بدانیم چه افرادی و چه چیزهایی برای ما مهم هستند. به علاوه نیازمندیم بدانیم که چه اقداماتی به ما می‌تواند کمک کند تا به سوی افراد یا اهداف مهم زندگی‌مان پیش برویم. در واژگان ACT این‌ موارد ارزش‌ها و اقدامات متعهدانه نامیده می‌شوند.
به طور مشابه برای دانستن این که چه موقعی اقدامی برای دور شدن انجام می‌دهیم بایستی بدانیم که چه افکار، احساسات، هوس‌ها و حس‌های بدنی نامطلوبی اغلب برای ما ظاهر می‌شوند. روشن‌سازی و تشخیص آن تجربه‌های ‌ درونی که بعضی اوقات مانع حرکت به سوی ارزش‌هایمان می‌شوند بخشی اساسی از این فرایند است. بالاتر از همه نیازمند آگاهی از اقداماتی هستیم که اغلب برای دور شدن از تجربه‌های نامطلوب درونی انجام می‌دهیم. با این که بسیاری از اقدامات دور شدن مثل دور شدن از مسیر اتوبوس در حال حرکت، کارکرد مثبتی دارند اما بقیه اینطور نیستند. همۀ ما اقداماتی برای دور شدن از احساسات ناخوشایند انجام می‌دهیم در حالی که بهتر است این احساسات را موقعی که به سوی افراد و اهداف زندگی‌مان حرکت می‌کنیم در بر بگیریم.
در مطلب بعدی به برخی از شیوه‌های شایع گرفتاری افراد و نحوۀ کمک ماتریکس ACT به آسان شدن رهایی از گرفتاری و برساختن انعطاف‌پذیری روانشناختی می‌پردازیم.
حقوق معنوی محفوظ و ذکر منبع با کتاب‌شناسی زیر بلامانع است:
پیش رفتن و دورشدن در ماتریکس ACT (1396). علی فیضی (مترجم). برگرفته در روز /ماه / سال از سایت مرکز خدمات روانشناسی و مشاوره زندگی http://mrmz.ir/

چاپ

8529 به این مطلب امتیاز دهید:

1/0

دیدگاه خود را درج فرمایید

نام:
پست الکترونیک:

دیدگاه:

افزودن دیدگاه

تمرین عامدانه

پیش رفتن و دورشدن در ماتریکس ACT

دیدگاه خود را درج فرمایید