اعتیاد: آن چه کاخ خوشبختی ام را ویرانه کرد

اعتیاد

متاسفانه هر روزه بر تعداد افراد مصرف کننده مواد در سطح جهان افزوده می شود به طوری که مسئله اعتیاد به صورت یک بحران در آمده است. اعتیاد یعنی وابستگی به مصرف مکرر مواد جهت دستیابی به خوشی که عملکرد فرد را مختل می کند. اعتیاد انواع مختلفی دارد، از جمله آن ها، اعتیاد به مواد، قرص و دارو، اینترنت و هر چیزی که عدم مصرف آن آزار جسمی یا روانی غیرقابل تحملی را در فرد ایجاد کند که همراه با آسیب های روانی، فردی، خانودادگی، تحصیلی، اقتصادی و اجتماعی است.

سه دلیل مهم وجود دارد که باعث گیر افتادن افراد در دام اعتیاد می شود. اولین علت وجود نگرش مثبت نسبت به مواد و خود است. بخشی از نگرش مثبت شامل تاکید مصرف کننده به آثار مثبت مصرف مواد و نادیده گرفتن و غفلت از جنبه­های منفی آن است. همچنین گاهی دیده شده است افراد در مراحل ابتدایی مصرف، بارها گفته اند که با یک بار مصرف که طوری نمی شود. یا این که می گویند محال است که من معتاد شوم. این تفکر مثبت نابجا یکی از مهم ترین علت های گیر افتادن است. علت مهم دوم دسترس پذیر بودن مواد است. دسترس پذیر بودن مواد موجب مصرف بیشتر و راحت تر مواد می شود. هر چه بیشتر بتوان مواد را از دسترس خارج کرد، به همان اندازه یافتن مواد سخت تر و پیچیده تر می شود و احتمال مصرف بسیار کمتر می شود. سومین علت می تواند وجود هیجان های غیر طبیعی باشد. هم هیجان های خیلی منفی، مثل ناراحتی و خشم و هم هیجان های خیلی مثبت هر دو می تواند موجب مصرف بیشتر شود. در افراد مصرف کننده بسیار دیده شده که در بیان علل دچار شدنشان، به این موضوع اشاره کرده اند که چون روحیه مناسبی نداشتم، تصمیم گرفتم فقط برای مدت کوتاهی مصرف کنم تا حالم بهتر شود. همچنان اشاره کرده اند که تصمیم داشتم بعد این که حالم بهتر شد مصرف را متوقف کنم، اما غافل از این بودند که نه تنها حالشان خوب نمی شد بلکه دیگر نمی توانند به دلیل وابستگی و نیازهای ایجاد شده مصرف را قطع کنند.

بنابراین اعتیاد نوعی بیماری است که فرد بیمار رفتارهایی را انجام می دهد که عوارض و تبعات منفی شدیدی را برای خود و اطرافیانشان در پی دارد. معمولا در ابتدای مصرف موارد، علت اصلی مصرف، به خاطر پاداش هایی (هم چون، شادی، کسب هیجان های مثبت، سرحالی) است که از مصرف دریافت می کنند و در ادامه که دیگر پاداش ها کمرنگ می شوند علت اصلی مصرف، وابستگی شدید به مواد می باشد.

احتمال ابتلا افراد به اعتیاد در خانواده هایی که یک یا هر دو والدین مصرف کننده هستند بسیار بیشتر از خانواده هایی است که هیچ عضو مصرف کننده موادی ندارند. معمولا این فرزندان در جامعه دوست نداشتنی قلمداد می شوند و طرد می شوند. در راه کسب تحصیل، شغل و ازدواج و تشکیل خانواده همواره با موانعی روبرو هستند.

به علت نقش حمایتی بیشتر در پدران، اعتیاد آن ها عواقب و تبعات بیشتری را برای خانواده به همراه دارد. اعتیاد والدین موجب برهم خوردن نقش ها و وظایف می شود و بار مسولیت بر دوش سایر اعضای خانواده می افتد. گاهی بار مسولیت حتی بر دوش افراد خارج از خانوده یعنی دوستان و اقوام می افتد و آن ها را تحت فشار قرا می دهد. در آمار ارایه شده از تجاوز و آسیب ها، مشاهده شده است افرادی که با هدف کمک به اعضای خانواده فرد معتاد به آن ها خدمت می کنند، گاهی خودشان یکی از منابع آسیب به خانواده فرد مصرف کننده هستند. یکی دیگر از پیامدهای اعتیاد افزایش طلاق است. بعد از اعتیاد پدر، مادر به ناچار مسئولیت اقتصادی خانواده را برعهده می گیرد، که در این میان با وظایف مادری تداخل ایجاد می کند و گاهی حتی احتمال به وجود آمدن موارد غیر اخلاقی هم وجود دارد. گاهی دیده شده است که همسر و فرزندان کار می کنند تا پول مواد فرد مصرف کننده را فراهم کنند تا از آزار و اذیت آن ها رهایی پیدا کنند.

اگر بخواهیم به صورت اجمالی به علل گیر افتادن افراد در دام مصرف مواد اشاره کنیم، مهم ترین آن ها می تواند عبارت باشد از:

·        دستیابی به لذت و خوشی کاذب و موقت

·        رسیدن به نوعی راحتی و شانه خالی کردن از مسولیت ها

·        فرار از مشکلات

·        عدم آگاهی افراد از تبعات مصرف مواد

·        دوستان و افراد مشکل دار و غیراخلاقی در زندگی افراد

·        دسترس پذیر بودن مواد

·        وجود هیجان های منفی، نامتناسب و افراطی

·        مشکلات زناشویی، خاناودگی و اقتصادی

·        خوش خیالی و اعتماد به نفس کاذب نسبت به خود و مصرف مواد

اعتیاد مشکلات فراوانی برای افراد، خانواده ها، جامعه و جهان ایجاد  می­کند. بزرگترین علت آن عدم آگاهی افراد از تبعات آن است. یکی از بیشترین تبعات اعتیاد،  افزایش مشکلات عدیده در خانواده ها است. ازآنجایی که مصرف مواد و به عبارتی اعتیاد  از نظر اجتماع مطرود است، فرد مصرف کننده مجبور است برای مصرف از جمع و جامعه دور شود و کم کم این فرد به تنهایی، فرار از جمع، و گوشه گیری روی می آورد. این تنهایی، به مرور زمان موجب ناراحتی و خشونت در فرد می شود که ممکن است از طریق آزار همسر، تنبیه فرزندان، بی توجهی به اصول و قوانین جامعه و انجام جرایم آثار منفی آن بروز پیدا کند.

همان طور که اشاره شد تبعات اعتیاد بسیار زیاد است از مهمترین آن ها، تبعات فردی (هم چون، عدم اعتماد به نفس، پایین آمدن عزت نفس، عدم پذیرش خود، از دست دادن جذابیت ظاهری، کاهش حس مسولیت، کاهش اراده، کاهش میزان حس کفایت و کارآمدی)، تبعات خانوادگی (هم چون، به هم خوردن روابط خانوادگی و زناشویی، بروز هیجان های منفی بسیار بالا، خشونت، غفلت و بی توجهی به اعضای خانواده)، تبعات کاری (هم چون، پسرفت در کار و حتی از دست دادن کار، بیکاری، پناه بردن به شغل های غیر اخلاقی، انجام کارهای غیرمرتبط)، تبعات تحصیلی (هم چون، افت تحصیلی، اخراج از مدرسه یا دانشگاه،)، تبعات اقتصادی و اجتماعی(هم چون، طرد شدن، کاهش پایبندی به اصول اخلاقی، کاهش پایبندی به قوانین، مقررات و رعایت حقوق مردم، انجام و افزایش جرم علی الخصوص سرقت، تجاوز، قتل، صرف هزینه های بالا جهت تهیه و مصرف مواد) و تبعات سلامتی (هم چون، کاهش وزن، کاهش سلامت، مبتلا شدن به بیماری هایی چون ایدز، سرطان، ناراحتی های پوستی و بیماریه ای عفونی، مشکل خواب، اختلالات رفتاری، مسمومیت و حتی مرگ ) است.

هر چه از زمان مصرف می گذرد، مواد مصرفی دیگر پاسخ گوی نیازهای فرد نیست. بنابراین فرد به سمت مصرف مواد با دوز بالاتر و آسیب بیشتر می رود. هر روز مواد مصرفی قوی تر و تغییرات جسمی، روانی، شخصیتی و مخصوصا اخلاقی در فرد بیشتر می شود. تا جایی که امروزه یکی از بزرگترین گروه های ضداجتماعی که به تخریب جامعه و آسیب به مردم می پردازد، از میان همین افراد هستند. هر چه از زمان مصرف می گذرد سه عارضه رایج در افراد مصرف کننده مواد به وجود می­آید که عبارتند از بی نظمی در خواب، و نهایتا داشتن هذیان و توهم. یکی از مضرات مصرف بی رویه مواد ایجاد بی نظمی در خواب است. به طوری که فرد از کیفیت و کمیت خواب خود رضایت ندارد. هم چنین مصرف کنندگان مواد بعد از مدتی دچار هذیان و توهم هایی می شوند که می تواند منجر به آسیب به خود و دیگران و حتی مرگ خود و دیگران شود.

در آخر به خانواده های عزیز پیشنهاد می کنیم که از همین حالا به عوامل زمینه سازی که در این مطلب اشاره شد بیشتر از قبل توجه کنند تا از دام افتادن فرزندان عزیزشان جلوگیری نمایند. همه روزه در سطح کشور برنامه ها و همایش هایی برای مبارزه با این نوع مشکلات در حال برگزاری است. این سخنرانی ها می تواند اطلاعات افراد را بسیار بالا برده و از هر گونه آسیب فردی و اجتماعی جلوگیری کند. شرکت در این گونه جلسات برای بالا بردن آگاهی و جلوگیری از آسیب، به شدت تاکید و توصیه می شود.

حمیرا ورمقانی

دانشجوی دکتری تخصصی روانشناسی بالینی و روانشناس مرکز خدمات روانشناسی و مشاوره زندگی

منتشر شده در سایت ایسکانیوز